Tag Archives: Gala

U.S.-India Hka Dap ni, India Nammukdara e ginrun hpyen shaman

U.S. Hka Dap nbungli htaw sanghpaw, the Nimitz Carrier Strike Group, hte India Hka Dap sanghpaw ni gaw, India Nammukdara e ginrun hpyen shaman shakyang ai lamang galaw nga ai lam July 23, bat Mali Ya shani Carrier Strike Group 11 kaw nna shiga ndau dat ai.

Ndai lamang hta, the Nimitz Carrier Strike Group maga na, madang tsaw ai hpyen sanghpaw USS Nimitz (CVN 68), Princeton, hte Arleigh Burker-class guided missile destroyers Sterett hte USS Ralph Johnson (DDG 114) shanglawm nna, Gala Hka Dap sanghpaw Rana, Sahyadri, Shivalik, hte Kamorta ni shanglawm ai rai nga ai.

Indo-Pacific ginra na jinghku hte ginrun mungdan ni hte Makawp Maga Lam Myit Hkrum Ga Sadi ni tawn da ai hte maren, dai lam shangang shakang ai hku nna U.S. Nbungli Htaw Gasat Dap kaw nna ginrun hpyen shaman shakyang ai lamang galaw ai rai nga ai.

Galoi shagu galaw nga ai U.S. Hka Dap a ginrun hpyen shaman ai yaw shada lam gaw, mungdan gadaga tarawng tara hte maren, Indo-Pacific ginra a shadip jahpang ahkaw ahkang hpe makawp maga ya na matu rai nga ai.

De a majaw, U.S. Hka Dap sanghpaw ni gaw, Nov. 2018 hta the Ronald Reagan hte John C. Stennis Carrier Strike Groups gaw Philippine Panglai e ginrun hpyen shaman wa sai. Sept. 2014 hta the George Washington hte the Carl Vinson Carrier Strike Groups gaw Dingda Miwa Panglai (South China Sea) hte Sinpraw Miwa Panglai (East China Sea) hta gayin hkawm masai. Bai, 2009 hta the George Washington hte Nimitz Strike Groups yan gaw Sinna Pacific ginra hta hpyen shaman nna, 2001 hta the Constellation hte Carl Vinson Carrier Strike Groups yan Dingda Miwa Pangli hta kahtap hpyen shaman hkawm wa sai re.

Miwa a Dingda Miwa Panglai hta hpyendap kaba gawgap nga ai hte Indo-Pacific ginra hpe ka-up maden la wa na masa hpe U.S. gaw dai ginra na tinang jinghku mungdan ni hte hpyen masa, mungmasa ladat lahkawng lang nna jawm ninghkap ai lamang galaw nga ai re.

Jarit gashun hkat manghkang byin ai de Miwa, Gala hpyen n-gun jat

Himalaya bum ntsa, ndai laman jarit gashun hkat manghkang bai byin wa ai shara de Miwa hte Gala mungdan lahkawng na hpyen n-gun, wa jat tawn ai lam ni galaw ai re.

Gala hpyen n-gun 36,000 jan hpe manghkang byin ai jarit mayan jahkrat tawn sai nga, Gala shiga lawk ni tang madun ai.

Miwa gaw hpang jahtum shapraw ai, bum pa layang kaw lang ai baw, namnak tsang ai tank (tauhpau mawdaw) Type 15 baw hpan hpe manghkang byin ai Himalaya jarit de jahkrat tawn ai lam, Miwa asuya manaw Global Times shiga hta tsun ai.

Ndai Type 15 tank ni hte pala ajet gap chyam ai lamang hpe Miwa mung Sinna-dingda, meter 4,500 (deng 2.8) tsaw ai Tibet Madu Uphkang Mungdaw kata galaw wa sai hpe Global Times tsun ai.

Himalaya bum ntsa mungdan lahkawng jarit, Miwa maga Galwan pa, Gala maga Ladakh ginwang, hta June 15 ya shana, maga lahkawng dap ni sinat laknak n lang ai sha, shaning 45 ning laman, shawng n’nan kaba dik gasat hkat ai kaw, lahkawng maga si hkala lam nga ai re.

Gala hpyenla 20 si nna 17 ningma sawng ai lam Gala Hpyendap tsun timung Miwa si hkala lam hpe tara shang n tsun ai re.

Brazil Covid-19 kap bra masha sen 10 du

Myen mung aten, June 20, jahpawt hkying 6am du hkra, Dingda Amerika, Brazil mungdan hta Covid-19 ana mu jep masha 1,038,568 du sai majaw, kade n na ten U.S. hpe lai nhtawm ana zinli sawng dik rai wa chye ai lam, chyoi chye ai ni tsun nga sai re.

Si ai jahpan gaw 49,090 rai nna machyi masha jahpan tsaw lung nga dingyang hte daini lani mi hta jat wa ai machyi masha ni’nan 55,209 nga ai hpe Worldometers website hta mu lu ai.

Mungkan ting Coronavirus kap bra ai lam tsaw lung nga ten, “mungkan gaw tsang ra ai byin yan madang ningnan kaw du nga sai” nga nna June 19, bat Manga Ya shani, Mungkan Hkamja Dap, WHO, sadi jaw wa sai re.

Brazil gaw mungkan hta No.2 ana kap masha law dik rai nga ten, shi a ntsa dingdung Amerika U.S. kaw machyi masha yawng 2,295,356 hte si ai yawng 121,391 hte, na du dik htum re.

Mungkan hta No.4 ana kap bra dik htum, Myen mung htingbu Gala mungdan hta, ana kap ai hte si ai jahpan tsaw nga dingyang rai nna, ya ten du hkra, ana mu jep masha 395,812 rai nna si ai gaw 12,970 du nga sai.

Hkamja hte Ginsup Hkringmang Dap a June 19, jahpawt hkying 8am ndau hte maren, Myen mung hta ana mu jep masha n’nan 23 bai jat wa ai majaw machyi masha jahpan yawng 286 du nna bai mai tsai wa ai 192 hte si ai gaw marai 6 nan nan sha re.

Miwa-Gala jarit manghkang kaw lahkawng maga si hkala lam nga

Miwa hte Gala, mungdan kaba lahkawng hpyenla ni, Himalayas bum nta ladaw galu byin nga ai jarit manghkang hte seng nna, June 15, bat Langai Ya shana hta gaw, man hkrum adup hkat ai kaw, Gala hpyenla (20) si nna kaga marai (17) ningma sawng ai lam, Gala hpyendap tsun ndau ai.

Miwa si hkala lam nga tim kade re lam hpe tara shang n tsun shapraw ai re.

Ladakh ginra ‘Line of Actual Control’ ngu ai, jarit mahkret hta lahkawng maga dap lapran sinat n kapaw hkat ai sha, nlung tawng hte shingna tawng ni lang nna adup gayet hkat ai re nga Gala hpyendap tsun ai re. Ndai zawn jarit manghkang a majaw si hkrung si htan madang du hkra shaja hkat wa ai mabyin gaw, ngarai (nuclear) laknak madu tawn ai, htingbu mungdan lahkawng lapran, 1975 ning a hpang shawng n’nan byin ai rai nga ai.

Ya na zawn shaja hkat wa sai mungdan lahkawng manghkang hpe shayawm kau na n loi na masa mu ai lam, yu maram ninghkrin ni tsun nga ma ai.

Adup gayet hkat ngut ai hpang, lahkawng maga dap ni manghkang byin ai shara na htingnut mat sai  lam, Gala hpyendap ndau hta tsun ai.

“Lahkawng maga tsawdik madang hkam sharang na” hpe Mungkan Wunpawng Hpung, UN, lajin tawn ai re.

Miwa gaw, Gala mung sinpraw-dingdung daw, Singhpo (Jinghpaw) ni nga ai Arunachal Pradesh mungdaw lawm ai, ginra na deng 35,000 grupyin (square miles) hpe shi madu ai lam atsun nga ai ten, maga mi de, Gala gaw, tinang Ladakh makau Himalayas Aksai Chin Plateau (bumpa layang) na deng 15,000 grupyin (square miles) hpe Miwa zing madu tawn ai lam, tsun ai re.

Manghkang byin nga ai Kashmir na Ladakh ginra hpe munghpawm madu ai lamu ga hku nna 2019 August hta Gala, shi hkrai masat ndau la sai. Dai hpe mungdan nkau Mungkan Wunpawng Hpung Shimlam Kongsing (UNSC) du hkra ninghkap ai kaw Miwa mung lawm ai re.

Dai re majaw, 1962 ning hta Miwa hte Gala jarit manghkang majan a majaw masat hpang ai, deng 2,100 galu ai jarit mahkret (Line of Actual Control), dingyang hkying lam jahkrat tawn ai lahkawng maga na hpyenla ni lapran, shata mi jan hkrum katut shaja hkat lam ni byin wa sai. Ya ten du hkra manghkang hparan shazim lu na yak nga ai re.