Category Archives: Mungkan Shiga

Miwa, India hpyenla ni lai sai bat 2-lang sinat galai gachyai kapaw hkat

Lai wa sai bat mungdan lahkawng kyithkai salang ni hkrum hkat na lahkawng ya hta, Miwa hte India dap ni, lahkawng lang sinat galai gachyai kapaw hkat ai lam nga ai hpe Sep. 16, bat Masum Ya shani, India salang ni tsun ai.

Manghkang byin shara mungdan lahkawng jarit, Line of Actual Control (LAC) snr tara n shang jarit mayan, lahkawng maga na dap ni sinat laknak ni hte n kapaw hkat na matu galaw da ai myit hkrum ga sadi hkan sa wa ai gaw 45 ning jan na ai hpang, ya n lu hkan sa wa ai masa mung rai nga ai.

Ya jarit manghkang byin ai shara gaw Himalayas Bum sinna maga rai nna mungdan lahkawng dap ni man ap hkrum hkat ai shaloi lamu de sadi jaw kapaw hkat ai masa re nga, India salang ni tsun ai.

Ndai zawn sinat sadi jaw kapaw hkat ai shiga hpe mungdan lahkawng yan shawa chye ndau ai lam n galaw ai re.

Dai ginra hta sha, lai wa sai shata jahtum bat e mung masum lang sadi jaw kapaw hkat wa sai lam, India salang ni matut tsun ai.

LAC jarit manghkang hte seng nna, mungdan lahkawng kaw na maigan kyithkai salang, India na Slg. Subrahmanyam Jaishankar hte Miwa na Slg. Wang Yi, yan lai wa sai bat Mali Ya hta, Moscow kaw hkrum hkat wa sai.

De a majaw, dap lahkawng shaja hkat ai lam ni yawm wa tim manghkang byin ai shara na htingnut mat ai lam n nga ai hpe chye lu ai.

WHO: 2021 ga-ang du hkra COVID-19 vaccine htu lu na n myit mada

Du na shaning ga-ang du hkra, dam lada ai hku COVID-19 makawp maga tsi htu lu na n myit mada ai lam, hpa majaw nga yang, tsi a atsam hte n hkrit n tsang jai lang lu ai madang jep na ahkyak ai majaw re nga, Sep. 4, bat Manga Ya shani, Mungkan Hkamja Dap, WHO, ga tsun ahkang lu, salang jan langai tsun wa sai.

Masa kaja ai makawp maga tsi ni hpe madang tsaw ai tsigawk jep chyam yu ai shaloi, mahtai gaw asan sha, gara tsi mung WHO masat ai tang du shadang n law htum 50% hpe n dep shi ai nga nna, Slgj. Margaret Harris tsun ai.

Masha kaw htu chyam yu ai shata lahkawng pyi n du ai sha Rasha asuya a August shata hta tara shang masat hkap la ai COVID-19 makawp maga tsi (vaccine) a tang du ai lam hte n hkrit n tsang jai lang lu ai madang hpe Sinna Mung chyoi chye ai ninghkrin ni ga san san nga ma ai re.

US Mungshawa Hkamja Dap salang ni hte Pfizer Inc (tsi company) yan bat Mali Ya shani tsun ai hta, makawp maga tsi gaw du na October shata htum wa de jin jin rai sana re nga tsun ai.  Dai tsi hpe Nov. 3 US ra lata poi du na mahka shapraw na masing gaw kap bra ana zinli hta mahta nna me jaw shawa gaw Gumsan Magam Donald Trump hpe lahkawng lang ningdaw bai lata na n lata na, dawdan wa na masa mai byin ai re.

Dai raitimung, du na shaning ga-ang du hkra gaw dam lada ai hku makawp maga tsi htu lu na n myit mada ai nga, UN Geneva shiga sanglang lamang hta Slgj. Harris tsun ai rai nga ai.

Mungdan gadaga de makawp tsi gam garan lu na lamang hta, WHO gaw GAVI hte pawng nna COVAX mying hte tsi mawan mari ai lam hte gam garan jaw ai lam hpe galaw na yaw shada ai re.  Grau nna madung gaw, ana kap na tsang ra dik htum rai nga ai mungdan shagu na hkamja dap magam gun ni hpe shawng makawp maga tsi htu lu hkra a matu rai nga ai.

COVAX gaw, tara shang hkap la ai, kalang htu makawp maga tsi (vaccine dose) wan 2,000 hpe 2021 n htum shi yang hkap la lu nhtawm gam garan jaw na hkyen da ai re. Raitimung, US hte mungdan nkau tsi company ni hte dinghkrai matut mahkai hkyen da ai ni a matu gaw, COVAX lamang hta n lawm ai re.

Raitim, COVAX gaw chyinghka hpaw da ai hte gintawng langai na masha shagu makawp maga tsi htu lu na matu shakut nga ai lam, Slgj. Harris tsun wa sai.

Syria Majan: Rasha hte US, hpyen mawdaw hte adep hkat

Syria sinpraw-dingdung kaw, Rasha hte US hpyen mawdaw adep hkat ai kaw US hpyenla nkau hkala hkrum ai manghkang hta mungdan lahkawng shada mara shangun hkat nga ai re.

Adep hkat ai video hpe Rasha mungtsaw myutsaw website, Rusvesna.su hta shapoi ai hpe, kahtap htawn shabra dat ma ai re.

Video hta Rasha zaibru jang hpyen mawdaw yan na mawdaw langai gaw US hpri makawp mawdaw langai hpe wa adawt manga nga ten, Rasha helicopter langai makau kaw anyep sha pyen gayin ai hpe mu lu ai.

US gaw gawan hkawm ai hpe hkum shadang ai nga nna Rasha tsun ai.

Ndai shiga hpe bat Masum, Aug. 26 hta shabra dat ai re. Rasha Makawp Maga Hkringmang Dap tsun ai hta, dai ginra kaw gawan hkawm na lam nga ai hpe jau kaw nna US hpe sadi jaw tawn sai, nga ai.

“Dai daitimung, myit hkrum ai ni tawn da ai hpe tawt lai nna, US hkarang dap hpyenla ni gaw Rasha gawan hkawm ai hpe pat hkum shakut ai re,” nga, hkringmang dap tsun ai hpe Tass shiga dap tang madun ai.

“Dai lam hkap htang ai hku nna, tsun da ai masing dik tup wa hkra manghkang koi yen lu na matu, n galaw n mai ahkyak la lam hpe Rasha hpyen balik galaw ai re.”

White House Amyusha Shimlam Kongsi (NSC) tsun ai hta, Rasha mawdaw langai US bawm-ninggang hpri-makawp mawdaw langai hpe wa ahtu adawt ai majaw, “mawdaw kata magam gun ni hkala hkrum ai lam nga ai.”

Baw ahtu agawk hkra ai US hpyenla mali, n sawng ai, baw sin malap ai lam byin ai nga, mying n tsun mayu ai US hpyendap shiga lawk langai hpe lakap nna Politico website hta tang madun ai.

Syria sinpraw-dingdung daw hta, US dap ni hte byin ai manghkang law law nga ai re. Lai wa sai bat mi jan hta Rasha-shingdu Syria a jinghku dap ni a gap hkrum ai lam ni nga wa sai.

Lai wa sai 2018 February shata hta, Rasha chyee-sarr hpyenla (shabri shabrai hpyenla) n-gun kaba hte madung wan sau pru shara makau na US dap shara ni hpe wa htim gasat wa sai. Shanhte hkala nba kaba hte shingla gasat nhtang kau ai hkrum yu masai re.

Ya bai byin ai manghkang gaw n bung ai. Tara shang Rasha hte US hpyen hpung lapran dingtawk man ap nan ga law hkat ai lam rai nga ai. Ndai mabyin gaw manghkang byin shangun ai sat lawat langai re majaw Amerikan ni ninghkap ai re. Rasha gaw ginra kata jawm myit hkrum da ai lam ni hpe n hkan sa ai sha, da sang US dap ni hpe ginjang jaw nga ai re nga, mara shagun ai re.

Ya ten, hpa majaw ndai lam byin wa ai kun? US gaw Syria kaw nna pru wa sai mahkrun re ai hku Moscow sawn la ai re. Maning October hta, Gumsan Magam Donald Trump kaw nna mying kaba ai dawdan lam galaw wa sai: dai gaw Kurdish jinghku dap ni hpe garum na sa da ai US hpyen n-gun 1,000 hpe dawm la ai lam rai nna, hpang e myit loi bai galai nhtawm, kasu kabrawng law dik ai shara hta hpyen n-gun loi naw ngam da ai re.

Dai raitim, Trump gaw Washington a maigan de jahkrat tawn ai hpyen n-gun shayawm mayu ai masa hpe Rasha chye da ai. Dai re majaw Amerikan ni pru ai hpe chye shangun mayu ai yaw shada lam hte Rasha galaw ai ngu sawn lu ai re.

Ya ten du hkra dai ginra kaw naw ngam nga ai US hpyen n-gun yawng 500 daram sha rai nna, IS (Islamic State jihadists) ni bai n rawt wa hkra, shimlam la ya nga ai re. US hpyendap gaw Kurd rawt malan hpung woi awn ai, SDF (Syrian Democratic Forces) daphpawm hpe garum nga ai re.

Politico hta NSC na ga tsun ahkang lu, John Ullyot, tsun ai gaw, Aug. 25, bat Lahkawng, buga ten 10:00 am grup yin ten, galoi mung galaw nga ai shimlam gawan hkawm ai shaloi Rasha hpyen hpung hte Syria sinpraw-dingdung Dayrick makau hkrum katut nna manghkang byin wa ai re nga, tsun ai.

Shi tsun ai hta, US mawdaw wa adep hkrum ai majaw Rasha hpyendap hpe ninghkap ai hte, “manghkang n kaba wa hkra’ daphpawm gawan hkawm hpung gaw dai shara kaw nna pru le mat ai lam tsun ai.

“Rasha dap a jahte tam ai sat lawat ni (unsafe and unprofessional actions) gaw 2019 December hta United States hte Rasha myit hkrum da ai manghkang shayawm na ga shaka hpe tawt lai ai lam madun ai re,” nga Mr. Ullyot tsun ai.

IS hte kaga gumlang hpung law law hpe gasat shamyit nga ai Syria Gumsan Magam Bashar al-Assad a hpyendap ni hpe Rasha gaw hpyen n-gun kaba hte garum ai kaw, bawm jahkrat nbungli kaba ni du hkra, lawm ai re.

 

Indo-Pacific ginra kata US Nbung Dap n-gun madun

US Nbung Dap, Hka Dap, Marine Corps, hte Japan Madu Hkum Makawp Maga Nbung Dap na nbungli ni shanglawm let Indo-Pacific ginra hta, Aug. 18, 2020, hta kaba ai madang hpyen shaman shakyang wa sai lam, bat Lahkawng Ya shani, US Pacific Air Forces shiga shapraw ai.

Lamang kaw lawm ai hpyen nbungli ni hta, B-1B Lancers mali, B-2 Spirit Stealth Bomber lahkawng, F-15C Eagles mali gaw aten hkying hkum 24 laman Indo-Pacific ginra kata Bomber Task Force missions (bawm jahkrat pyenli dap a shaman shakyang lam) hpe matut manoi galaw ai re.

Indo-Pacific ginra tinang jinghku hte ginrun mungdan ni ntsa US a hkam dahka sakse madu ai hku nna Pacific Air Forces gaw aten shagu BTF (Bomber Task Force) lamang galaw nga ai re.

“Ndai aten mi hta nbung dap ni kalang dat shaman shakyang lamang galaw ai lam gaw anhte a Indo-Pacific hpyen man sim sa lam masing hpe madi shadaw ai hku nna anhte a atsam hte gara shara kaw na mi rai rai lawan ladan hpyen n-gun jai lang lu ai atsam ji jin rai nga ai hpe madun dan ai re” nga, Pacific Air Forces commander, Gen. Ken Wilsbach tsun ai.

Shawng n’nan, B-1B Lancers lahkawng gaw US South Dakota mungdaw, Ellsworth Air Force Base (AFB), kawn Japan Panglai de pyen lung wa nna, JASDF (Japan Air Self-Defense Force) hte ginrun shaman shakyang wa sai.

Bai, kaga B-1B Lancers lahkawng gaw Pacific Nammukdara Guam zunlawng, Andersen AFB, kawn shanglawm wa ai rai nga ai.

Indo-Pacific ginra. Sumla: Google Map

Dai ten hta sha, Japan Kadena Air Base (AB) na pyen rawt wa ai F-15C Eagles mali gaw Japan Panglai de B-1B mali hte pawng gahkyin nhtawm, US Hka Dap nbungli htaw sanghpaw USS Ronal Reagan Carrier Strike Group (CGS), Japan daju US nbungli dap Air Station Iwakuni na F-15 Lightning IIS hte JASDF F-15J, ni hte jawm shaman shakyang wa sai.

B-2 lahkawng gaw, India Nammukdara kata ginrun hpyen gasat ladat shaman shakyang ngut nna Hka Dap Garum Dabang (Naval Support Facility), Diego Garcia de bai nhtang wa ai re.

Miwa a Dingda Miwa Panglai hta hpyendap grau grau shagreng wa nhtawm shara shanyen la wa ai sat lawa a majaw Indo-Pacific ginra mungdan ni lapran Miwa ka-up sha wa na hpe n ra sharawng myit tsang nga ma ai re.

Venezuela de Iran sau htaw wa ai sanghpaw mali hpe US zing

Venezuela de Iran na sau htaw lai ai sanghpaw mali hpe hkum pat tawn ai tara tawt lai ai majaw rim kau sai nga nna, US Tara Upadi Dap ndau ai.

Sau-htaw sanghpaw mali hta htaw tawn ai wansau nhprang (petroleum) yam (barrel) wan 1.116 hpe “maigan hpaga ginrun ni” garum hpyi ai hte maren, ya US rim da kata re nga, magam dap a bat Manga Ya shani ndau hta tsun ai.

“Ndai rim ahkyak la ai lam gaw asuya a Iran na htaw wa ai sau law dik re” nga nna ndau da nhtawm, dai sau htaw shalai ai hpe Islamic Revolutionary Guard Corps galaw ai re nga tsun ai.

Sanghpaw mali gaw M/T Bella, M/T Bering, M/T Pandi hte M/T Luna ni rai ma ai.  Ndai sanghpaw ni hpe hpawt hpra ni Houston de gawt wa na matu matsun da ai nga nna, The Wall Street Journal tang madun ai.

Miwa hpe shading kun? US B-2 ni hpe India Nammukdara de sa tawn

Taiwan makau Miwa majan shaman hkyen nga ten, US B-2 bawm jahkrat nbungli masum hpe India Nammukdara na Diego Garcia zunlawng de sa tawn sai lam, US Indo-Pacific Command (INDOPACOM) kaw na August 13, bat Mali Ya shani, tsun shapraw dat ai.

Missouri mungdaw Whiteman Nbung Dap Daru, Masat 509 Bawm Dap na B-2 Spirit Stealth Bomber masum gaw hkying hkum 29 pyen nna, tinang Diego Garcia Hka Dap Madi Shadaw Dabang (Naval Support Facility) de Aug. 12, bat Masum hta du ai re.

Laksan Bawm Dap (Bomber Task Force) a Dap Up, Lt. Col. Christopher Conant, bat Mali Ya shani tsun ai hta, “Ndai ahkyak ai shara de bai du ai majaw anhte myit rawt hkam sha nga ga ai. (NSF) Diego Garcia kaw nna ‘INDO’ hpe US Indo-Pacific Command npu de tawn sai.” “Ndai Laksan Bawm Dap gaw anhte a Mungdan Makawp Maga Zai Ninggawn kata shamu shamawt nga ai re.Anhte a gasat atsam garang let ginra jinghku ni, ginrun mungdan ni hte anhte a kanau kana (hka dap) myit rum magam gun ni hte ganawn mazum shangang shakang lam galaw ai re.Mungkan ting kap bra ana zinli hkrum nga tim, nbung dap magam gun ni gaw (Whiteman Air Force Base hte Air Force Global Strike Command) anhte a mungdan ninggawn shatawng shada ai lam ni awngdang lu hkra, INDOPACOM hte Makawp Maga Dap (Department of Defense) hpe madi shadaw na jin jin re.”

Diego Garcia zunlawng, Gala Nammukdara. Sumla: Google Earth

B-2 hpe shawng e INDOPACOM ginra de hpang jahtum sa tawn da lai wa sai gaw January, 2019 hta rai nna, pyenli masum hpe Missouri kaw nna Hawaii nbung dap hta jahkrat da yu sai re.

Miwa a Dingda Miwa Panglai shara maden la bang ai sat lawat ntsa shaja hkat nga ten, India Nammukdara Diego Garcia de US B-2 sa da ai lam re. Du na bat kaw nna, Miwa hka dap (Chinese People’s Liberation Army Navy, PLAN) gaw Taiwan jarit mayan ‘panglai hku htim gasat lung wa ai hkrang’ shaman shakyang na hkyen nga ai lam chye lu ai.

 

Ga gadun lachyum:

INDO – Indian Ocean (Gala Nammukdara)

US Pentagon: Miwa a Panglai maden shamu shamawt lam hpe tsang ai

Dingda Miwa Panglai hte Taiwan makau hku hpyen shamu shamawt let Beijing a ‘n simsa hkra galaw nga ai lam’ hpe tsang ai lam, US Makawp Maga Dap hkringmang Mark Esper kawn Miwa Makawp Maga Dap hkringmang Wei Fenghe hpe, lai wa sai March kaw nna ya shawng n’nan lang ngu chye lu ai, phone hkrum shaga ai shaloi tsun ai nga, Aug. 8, bat Mali Ya shani, US hpyen rung daju, Pentagon, tsun wa ai.

Ndai phone shaga lam hpe, daining na mabyin masa a majaw US-Miwa kyit hkai lam lawan ai hku hkrat yawm nga ten, galaw ai re.  Dai zawn hten wa ai madung lawnglam ni hta, Beijing a coronavirus jum tek ai sat lawat, phone company kaba Huawei (HWT.UL) manghkang, Miwa a Dingda Miwa Panglai madu la wa ai lam, hte Beijing a Hong Kong hpe dip sha wa ai lam ni, lawm ai re.

Miwa Gumsan Mungdan hku nna ‘tinang hkan sa na hkam la tawn ai hte maren mungdan gadaga tarawng tara ni hpe hkan sa na ahkyak ai lam” hpe Hkringmang Esper tsun ai lam, Pentagon ga tsun ahkang lu, Jonathan Hoffman kaw nna shi htawn ni hpe tsun ai re.

Laksan Pentagon ndau hta, “manghkang ten matut mahkai hkat ai sinru (crisis communications) hte manghkang shayawm lu na ladat (risk reduction) rawt jat sa wa ra na ahkyak ai lam hpe wuhpung lahkawng myit hkrum ai nga, tsun ai re.

Shawng e Esper tsun lai wa sai hta, shi Miwa mung de daining n htum shi yang sa du na myit mada ai hte, manghkang ten matut mahkai hkat ai ladat ni “crisis-communication channels” kaja wa na hte kaga maren mara akyu ara lam ni hte seng nna tsun shaga wa na re nga, tsun ai.

Wei kawn US hpe lajin ai hta, ‘n tengman ai ga manawng hte hkrang shapraw galaw nga ai lam ni jahkring kau na lam, panglai manghkang n byin wa hkra hkangzing na lam, manghkang byin wa chye ai sat lawat ni hpe koi gam na lam, ginra a simsa lam ngang grin lu hkra makawp maga na lam, Xinhua shiga de tsun wa sai re.

Miwa majan gasat tank ni Rasha du

Rasha e galaw na International Army Games 2020 de lawm na, Miwa gasat dap, PLA, a majan shang tank, shawng na hpung du shang wa sai nga, Rasha Munghkawm Makawp Maga Hkringmang Dap hpe mahta nna chye lu ai.

Miwa hpyenla ni hte amyu hpan Type 96 majan shang tank ni Zabaikalsk na masat tawn ai shara de du sai re.

Miwa dap ni gaw Miwa mung dingdung, Mongolia madu uphkang ginra kata, Monzhouli, kaw nna Rasha de du shang wa ai rai nhtawm matut nna PLA lagaw dap hte nbung dap ni du wa na re lam, chye lu ai.

Mungdan Gadaga Hpyen Shaman Poi 2020 (IAG 2020) hta Miwa hte yawng mungdan manga—- Rasha, Belarus, Kazakhstan, hte Sri Lanka ni lawm nna, lamang hpe Aug. 23 kawn Sept. 5 du hkra galaw na re.

Daining na lamang hta mungdan 11 lawm na raitim, Coronavirus ana zinli a majaw mungdan 5 sha lawm lu ai nga, Rasha Hkarang Dap majan shaman shakyang magam dap lithkam, Col. Gen. Ivan Buvaltsev tsun ai.

Miwa sumtsan-pyen bawm-jahkrat pyenli ni Dingda Miwa Panglai ntsa hpyen shaman

Washington hte Beijing lapran Dingda Miwa Panglai manghkang hta shaja hkat nga ten, dai panglai ntsa nbung dap shaman shakyang ai kaw sumtsan-pyen bawm-jahkrat nbungli ni shanglawm ai nga, July 30, bat Mali Ya shani, Miwa tsun shapraw ai.

Shaman shakyang lamang hta, shana nsin pyen rawt ai hte bai yu hkrat ai lam lawm nna, sumtsan kaw nna htim gasat ai hkrang ni galaw ai nga, Miwa Amyusha Makawp Maga Hkringmang Dap na ga tsun ahkang lu, Slg. Ren Guoqiang tsun ai.  Bawm jahkrat nbungli kaba ni hta, H-6G hte H-6K amyu hpan ni lawm nna, ndai pyenli ni hpe PLA nbung dap (People’s Liberation Army Air Force) hte PLA Hka Dap (People’s Liberation Army Navy Air Force) ni hta aten galu jai lang wa sai rai nna, madang bai shatsaw da ai re nga, Slg. Ren tsun ai.

Ndai Dingda Miwa Panglai hpe grupyin mungdan kaji manga mung maren sha madu lawm ai lam ndau tawn ai re. Shaning shagu, ndai hka lam hku nna sanghpaw kaba hte gunrai ginlen ai ntsa lam manu, Amerikan gumhpraw $5 trillion du ai hpe chye lu ai.

Ndai shata shawng n’nan US gaw, Dingda Miwa Panglai hta Miwa madu ai lam ndau ai gaiwang malawng gaw ‘tara n shang ai’ ngu tsun shapraw dat sai hte, “Mungkan gaw Beijing a Dingda Miwa Panglai hpe tinang shara ngu mung maden la ai lam hpe ahkang jaw na n re nga,” US Maigan Kyit Hkai Hkringmang Mr. Pompeo tsun wa sai re.

US ahkaw ahkang lu ni Houston Miwa consulate wang de shang

US shara shagu na shiga sawk lagu shakut ai kaw n tsen hkrum ai Miwa dat kasa rung ni hta kaba dik langai rai nga ai Houston mare Miwa dat kasa rung hpe pat kau na aming jahkrat dat ai hpang, dai rung wang kata de US federal hte ginra asuya ahkaw ahkang lu ni gaw, July 24, bat Manga Ya chyingtung lai ten, shang jep ai lam galaw wa sai.

Dat kasa rung de shang ai mawdaw ni hta, SUV mawdaw achyang ni, truck mawdaw kaba ni, van mawdaw hpraw lahkawng, hte locksmith’s van langai lawm ai re.

Bat Manga Ya shani, US lit nga salang ni shi htawn ni hpe tsun ai hta, Texas research institution hta byin ai masu magaw manghkang san jep sagawn ai hta “dat kasa rung ginchya lawm ai sha n ga salang ni nan researchers ni hte ading tawk matut mahkai let kaning re ai shiga ni mahkawng la na matu matsun ai lam ni nga ai” nga ai re.

US gaw Miwa hpe aten hkying hkum 72 laman “rung bungli hte lamang ni yawng jahkring na matu” July 21, bat Lahkawng Ya shani matsun ai nga, Miwa Maigan Kyit Hkai Hkringmang Dap tsun nna, ndai sat lawat gaw mungdan lahkawng shaja hkat nga ten “shawng de n byin yu ai shaja hkat lam bai jat wa ai lam re” nga tsun ai re.